ગતાનુગતિક

ગતાનુગતિક

किमन्ये पुण्यकर्माणः न धीमांश्चिन्तयेदिदम् ।
गतानुगतिकं लोकं विस्मृत्य सुकृती भवेत्।।

शशिपालनीतिशतकम्

શું અન્ય લોકો પુણ્યકર્મી છે? જ્ઞાનીઓએ આવી ચિંતા ન કરવી જોઈએ. ઘેટાંની દુનિયાને ભૂલીને, વ્યક્તિએ પોતે પુણ્યકર્મી બનવું જોઈએ.

એક દિવસ એક ગુરુજીએ તેમના કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ સાથે જંગલમાં આશ્રમ બનાવીને રહેવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે એક દિવસ ક્યાંકથી એક બિલાડીનું બચ્ચું રસ્તો ભટકીને આશ્રમમાં આવ્યું. ગુરુજીએ તે ભૂખ્યા અને તરસ્યા બિલાડીના બચ્ચાને દૂધ અને રોટલી ખવડાવી. તે બચ્ચું એ જ આશ્રમમાં રહીને મોટું થવા લાગ્યું. પરંતુ તેના આવ્યા પછી ગુરુજીને એક સમસ્યા ઊભી થઈ કે જ્યારે તેઓ સાંજે ધ્યાન કરવા બેસતા ત્યારે તે બિલાડીનું બચ્ચું ક્યારેક આવીને તેમના ખોળામાં ચઢી જતું, તો ક્યારેક તેમના ખભા કે માથા પર બેસી જતું.

આથી ગુરુજીએ તેમના એક વિદ્યાર્થીને બોલાવીને કહ્યું, જુઓ, હું સાંજે જ્યારે ધ્યાન કરવા બેસું, તે પહેલાં તમે આ બચ્ચાને દૂરના ઝાડ સાથે બાંધી દો. ધીરે ધીરે આ વાતનો નિયમ બની ગયો છે કે ગુરુજીના ધ્યાન પર બેસતા પહેલા શિષ્યો એ બિલાડીના બચ્ચાને ઝાડ સાથે બાંધવાનું શરૂ કરી દેવું. આ વાતને ગણો વખત વીતી ગયો. જયારે કૃતિ માંથી તત્વ વિચાર ચાલ્યો જાય છે ત્યારે આંધળી ગતાનુંગતીકતા આવી જાય છે.

બધા ગતાનુગતિક પ્રવૃત્તિ નાં છે શિકાર, એક સરખી ચાલ છે, ને ના બુદ્ધિનો તાલ છે.

ઉપર-ઉપરથી સરખા ને વિચારોમાં નોખા છે, જો ના સમજશે તો એનો વિનાશ છે

એક દિવસ જ્યારે ગુરુજીનું મૃત્યુ થયું ત્યારે તેમના એક પ્રિય વિદ્યાર્થીને ગાદી પર બેસાડવામાં આવ્યો. તે જ્યારે ધ્યાન કરવા બેઠો ત્યારે પણ તે પહેલાં ગતાનીગતિક બિલાડીનું બચ્ચું ઝાડ સાથે બાંધી દેવામાં આવતું. પછી એક દિવસ મોટી મુશ્કેલી આવી કે બિલાડી ઉમર થતાં મરી ગઈ. બધા શિષ્યો મળ્યા, બધાએ ચર્ચા કરી અને કહ્યું કે મોટા ગુરુજી જ્યાં સુધી બિલાડીને ઝાડ સાથે ન બાંધે ત્યાં સુધી ધ્યાન પર બેસતા નથી. તેથી નજીકના ગામડાઓમાંથી ગમે ત્યાંથી બિલાડી લઇ આવીએ.

સમાજને સ્થપાઇ ચૂકેલી વાસી પરંપરાઓમાં વધારે રસ હોય છે. સમાજ ગતાનુગતિક હોય છે. આવી જડતા સામે જે કોઈ શાણો આદમી ઊંચા પ્રકારનું સત્ય લઈને આવે તેમને કિંમત ચૂકવવી પડતી હોય છે

અંતે, ઘણી શોધખોળ પછી, એક બિલાડી મળી, ફરીથી ગુરુજી એક ઝાડ સાથે બાંધીને ધ્યાન માટે બેસતા થયા.

મારા પર વિશ્વાસ કરો, તે પછી કેટલી બિલાડીઓ મરી ગઈ તે ખબર નથી અને કેટલા ગુરુજી મૃત્યુ પામ્યા છે તે ખબર નથી. પરંતુ આજે પણ ગુરુજી જ્યાં સુધી બિલાડીને ઝાડ સાથે ન બાંધે ત્યાં સુધી ધ્યાન પર બેસતા નથી. તમે ક્યારેય તેમને પૂછો તો તેઓ કહે છે કે આ અમારી પરંપરા બની ગઈ છે. આપણા બધા જૂના ગુરુજીઓ પણ એવું જ કરતા રહ્યા, તેઓ બધા ખોટા ન હોઈ શકે. ગમે તે થાય, હવે આપણે બધા આપણી આ પરંપરાને છોડી શકતા નથી.

પરંપરા માંથી જયારે તત્વ વિચાર ચાલ્યો જાય છે ત્યારે નારિયેળ ના છોતરાનું પૂજન સારું થાય છે. હાલત નદીમાં એક એક મુઠ્ઠી રેતી નાખી પુલ બનાવવાની વિધિ સારું થાય છે.

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

Share this:

ભગવાને ભગા ભાઈ ની પરીક્ષા લેવા કહ્યું. “ભગા તુ તારા બધા મિત્રો ને છોડી દે ટો તને એક ફેરારી આપીશ.”

ભગા એ ભગવાન સામે જોયું ને કહ્યું: ‘ હે ભવાન, આ એજ મિત્રો છે જે મારા સુખ અને દુઃખ માં હર ઘડી સાથ આપ્યો છે. ક્યારેક રડ્યો તો પોતાને હાથે મારા આશુ લુછયા છે. ક્યારેક પાણી પણ પીધું તો મારી સાથે શેર કરી પીધું. મારા એક અવાજ પર દોડી ને આવી જાય છે. અને તમે કહો છો એક ફરારી માટે તેઓને છોડી દઉં?

ભલે, કાઈ વાંઢો નહિ.

પણ ફેરારી લાલ કલરની જ આપજો હો

ધ્યાન અને જ્ઞાન

ધ્યાન અને જ્ઞાન

એક સ્ત્રી રોજ મંદિરે જતી. એક દિવસ સ્ત્રીએ પૂજારીને કહ્યું કે, “બાબા, હવે હું મંદિરમાં નહીં આવું.” આના પર પૂજારીએ પૂછ્યું – “કેમ?”  ત્યારે મહિલાએ કહ્યું – “હું જોઉં છું કે લોકો મંદિરના પરિસરમાં તેમના ફોનથી તેમના વ્યવસાય વિશે વાત કરે છે. કેટલાકે તો પંચાત માટે જ મંદિરને પસંદ કર્યું છે. કેટલાક પૂજે છે તે થોડો દંભ ને દેખાડો વધારે છે.

આના પર પુરોહિત થોડીવાર મૌન રહ્યા, પછી બોલ્યા – “તે સાચું છે! પણ તારો અંતિમ નિર્ણય લેતા પહેલા, હું જે કહું તે કરવું, ત્યાર બાદ તું કોઈ પણ નિર્ણય લઇ શકે છે.”

મહિલાએ કહ્યું- “તમે જ કહો કે શું કરું?”

પૂજારીએ કહ્યું- “એક દીવો લે પ્રગટાવ અને મંદિર પરિસરમાં બે વાર પરિક્રમા કર. શરત એ છે કે દીવો ઓલવાવો નાં જોઈએ.”

મહિલાએ કહ્યું – “હું આ કરી શકું છું.” પછી થોડી જ વારમાં પેલી સ્ત્રીએ એવું જ કર્યું. ત્યારપછી મંદિરના પૂજારીએ મહિલાને 3 પ્રશ્નો પૂછ્યા-

1.શું તમે કોઈને ફોન પર વાત કરતા જોયા છે.

2. શું તમે કોઈને મંદિરમાં ગપસપ કરતા જોયા છે.

3. તમે કોઈને દંભ કરતા જોયા છે.

સ્ત્રીએ કહ્યું- “ના, મેં કશું જોયું નથી.”

ત્યારે પૂજારીએ કહ્યું — “તું જ્યારે પરિક્રમા કરી રહી હતી ત્યારે તારું આખું ધ્યાન તે દીપક પર હતું. જે ઓલવાવો ના જોઈએ એનું તુ ધ્યાન રાખતી હતી. એટલે તને બીજું બધું કંઈ દેખાયું નહીં, હવે જ્યારે પણ તું મંદિરમાં આવે ત્યારે ધ્યાન ભગવાન પર કેન્દ્રિત કરજે. ફક્ત પરમ પિતા પરમાત્મા પર. બીજું કશું વિચારીશ નહિ જોઇશ નહિ, ત્યાર બાદ બધે માત્ર ભગવાન જ દેખાશે…!!

ધ્યાન ભગવાનનું અને જ્ઞાન દીપકનું. આ દીપક મારા કર્મ નો સાક્ષી છે.

ॐ असतो मा सद्गमय।

तमसो मा ज्योतिर्गमय।

मृत्योर्मामृतं गमय ॥

ॐ शान्ति शान्ति शान्तिः ॥ – बृहदारण्यकोपनिषद् 1.3.28।

હે પ્રભુ (અમને) અસત્યમાંથી સત્ય તરફ દોરી જાઓ. અમને અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ લઈ જાઓ. અમને મૃત્યુમાંથી અમરત્વ તરફ દોરી જાઓ.

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

દોષારોપણ

દોષારોપણ

अतिदाक्षिण्य  युक्तानां शङ्कितानि पदे पदे  |
परापवादिभीरूणां   न  भवन्ति  विभूतियः  ||

જે લોકો તેમના કાર્યક્ષેત્ર અથવા વિષયમાં અત્યંત કુશળ હોય છે તેઓ શંકાશીલ સ્વભાવના હોય છે અને દરેક પગલા પર હંમેશા શંકા કરે છે. તેઓ અન્ય લોકો દ્વારા ટીકા અથવા દોષારોપણથી પણ ખૂબ ડરતા હોય છે અને તેથી જ આવા વ્યક્તિઓ ક્યારેય મહાન બની શકતા નથી.

રણમાંથી પસાર થતી વખતે એક માણસ મનમાં ગણગણાટ કરી રહ્યો હતો, “કેવી નકામી જગ્યા છે, અહી બિલકુલ લીલોતરી નથી… અને તે કેવી રીતે હોઈ શકે?, અહીં પાણીનો પત્તો પણ નથી.”

જેમ જેમ તે સળગતી રેતીમાં આગળ વધી રહ્યો હતો તેમ તેમ તેનો ગુસ્સો પણ વધતો જતો હતો. છેવટે તેણે આકાશ તરફ જોયું અને સ્મિત સાથે કહ્યું- “તમે અહીં પાણી કેમ નથી આપતા? જો અહીં પાણી હોત, તો અહીં કોઈ પણ વૃક્ષો અને છોડ ઉગાડી શકત, અને પછી આ જગ્યા કેટલી સુંદર બની ગઈ હોત! ધરતી લીલુડી બની ગઈ હોત.” આટલું કહીને તે આકાશ તરફ જોતો રહ્યો… જાણે ભગવાનના જવાબની રાહ જોઈ રહ્યો હતો!

તે ઘણા વર્ષોથી તે વિસ્તારમાં આવતો-જતો હતો પણ આજ સુધી તેણે ત્યાં કોઈ કૂવો જોયો ન હતો… પછી એક ચમત્કાર થાય છે, આંખ નમાવતાં જ તેને તેની સામે એક કૂવો દેખાય છે! તેણે કુવો જોયો. તે આશ્ચર્યચકિત થઈને કૂવા તરફ દોડ્યો… કૂવો લબા-લબ પાણીથી ભરેલો હતો. તેણે ફરી એકવાર આકાશ તરફ જોયું અને પાણી માટે તેનો આભાર માનવાને બદલે તેણે કહ્યું, “પાણી બરાબર છે પણ તેને બહાર કાઢવાનો કોઈ રસ્તો તો હોવો જોઈએ.”  તેણે કહ્યું કે તેણે કૂવાની બાજુમાં એક દોરડું અને એક ડોલ પડેલી જોઈ. ફરી એક વાર તેને પોતાની આંખો પર વિશ્વાસ ન આવ્યો! તેણે થોડી ગભરાટ સાથે આકાશ તરફ જોયું અને કહ્યું, “પણ હું આ પાણી કેવી રીતે લઈ જઈશ?” ત્યારે જ તેને લાગે છે કે કોઈ તેને પાછળથી સ્પર્શ કરી રહ્યું છે, તેણે પાછળ જોયું તો તેની પાછળ એક ઊંટ ઉભો હતો!

હવે માણસ હવે ખૂબ જ નર્વસ થઈ ગયો છે, તેને લાગે છે કે તેણે રણમાં હરિયાળી લાવવાના કામમાં ફસાઈ ન જવું જોઈએ અને આ વખતે તે આકાશ તરફ જોયા વિના ઝડપથી ચાલવા માંડે છે.

તેણે હજુ એક-બે પગલું ભર્યું હતું કે ઉડતા કાગળનો ટુકડો તેની સાથે ચોંટી ગયો. તે ટુકડા પર લખ્યું હતું – “મેં તને પાણી, એક ડોલ અને દોરડું આપ્યું… પાણી વહન કરવાનું સાધન પણ, હવે રણને હરિયાળું બનાવવા માટે તારી પાસે બધું જ છે; હવે બધું તમારા હાથમાં છે! “

માણસ એક ક્ષણ માટે થોભો… પણ બીજી જ ક્ષણે તે આગળ વધ્યો અને રણ ક્યારેય લીલું ન બન્યું.

જે લોકોના જીવનમાં ફક્ત ફરિયાદ છે તેઓ કયારે પણ સૃજનાત્મક કાર્ય કરી સકતા નથી. પોતે દુખી રહે છે ને બીજાને દિશાહીન બનાવે છે.

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

વિપરીત ધર્મ

વિપરીત ધર્મ

दुर्जनः परिहर्तव्यो विद्ययालङ्कृतोअपि सन्।
मणिना भूषितः सर्पः किमसौ न भयंकरः ।।-भर्तृहरि नीति शतक

विद्या से विभूषित होने पर भी दुर्जन त्याग करने योग्य है।
मणि से अलङ्कृत होने पर भी वह सर्प क्या भयंकर नहीं होता है

દુષ્ટો જ્ઞાનથી ભરેલા હોય તો પણ ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે.

એ સાપ રત્નોથી શોભતો હોય તો પણ શું ભયંકર નથી?

એક નદી કિનારે ગામ હતું. ગામ ના લોકો નદી પર બનાવેલા ઘાટ પર નહાવા અને કપડા ધોવા આવતા. ઘાટ એટલો વ્યવસ્થિત નહોતો બનાવ્યો, થોડા પત્થરો રાખી વ્યવસ્થા ની પૂર્તિ કરી હતી.

એક સાધુ તીર્થાટન કરતા કરતા નદી કિનારે પહોચ્યા. ત્યાં તેણે જોયું કે એક વીંછી નીચી પારી પર બેઠો હતો અને તેને જો તટ પર ન મુકે તો તે તણાઈ ને મરી જવાની સંભાવના રહે. સાધુએ વીંછી ને પકડી કિનારે મુકવા પ્રયત્ન કર્યો કે તેણે ડંખ માર્યો. સાધુએ ફરી પ્રયત્ન કર્યો ફરી ડંખ માર્યો. સત્તર વખત ડંખ માર્યો. હાથ સાવ કાળો પડી ગયો. વીંછી એ એનો સ્વભાવ ન છોડયો સાધુએ એનો સ્વભાવ ન છોડયો.સાધુ મૃત્યુ પામ્યો.

ગામ લોકોએ આ કરુણામય દ્રશ્ય જોયું. ગામ ના પાદરે તેનું સ્મારક બનાવ્યું. પૂજવા લાગ્યા. લોકો આવા કરુણાની પ્રેરણા લેવા લાગ્યા. આ વાત લોહીમાં વણાઈ ગઈ. વખત જતાં ઈતિહાસ રચાતો ગયો. મંદિરોમાં મલેચ્છોની તલવારો ઉપડી બધાએ માથું વધાવી નાખ્યું પણ પ્રતિકાર ન કર્યો? હવે એ જગ્યા જ્યાં સાધુ વીંછી ના ડંખ થી મૃત્યુ પામ્યા, હવે એ જગ્યાએ વીંછી નો રાફડો ફાટ્યો જાણે. અસંખ્ય વીંછીઓ થઇ ગયા.

એક સવારના અંધારામાં પ્રથમ પ્રહરે એક મુસાફર નું અજાણતા વીંછી વાળી જગ્યાએ મૃત્યુ થયું. બે નાની દીકરીઓ રાખી મૃત્યુ પામ્યો. ને ગામ ના લોકોએ કહ્યું એ પવિત્ર જગ્યાએ મૃત્યુ પામ્યો, દેવ થયો. દેવ થયો એ તો ખબર નહિ પણ મારી ગયો એ ચોક્કસ. મરેલા સમાજ માં એક વધુ મારી ગયો.

વર્ષો પછી એક જાગૃત સાધુ આવ્યા. તેજસ્વી વીચારો વાવ્યા. જે જગ્યાએ વીંછી નો રાફડો થઇ ગયો એ જગ્યાએ વીંછી ને પકડી પકડી માર્યા. જગ્યા સમથળ બનાવી. નદી નો કાંઠો સુંદર બનાવ્યો. લોકો કહેવા લાગ્યા કે ખરાબ કામ કર્યું. નીશાષા લાગશે.

પણ સત્ય એ હતું. તેમને પેલી બે દીકરી અને તેની માંના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત થયા.

આ વિશ્વ માં અધર્મ નો જેટલો ડર નથી એટલો વિપરીત ધર્મ નો ડર છે. જે માણસ ની સંસ્કૃતિ ની સંસ્કૃતિઓ ખલાસ કરે છે.

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

દામ્પત્ય જીવનની મીઠાસ

દામ્પત્ય જીવનની મીઠાસ

जायेदस्तं मधवन्त्सेदु योनिस्तदित्वा युक्ता हरयो वहन्तु। ऋग्वेद ३- ५३ -४

ઘર એ ઘર નથી, પણ ગૃહિણી એ જ ઘર છે. ગૃહિણી દ્વારા જ ઘરનું અસ્તિત્વ છે.

અહીં દરેક વ્યક્તિ ઈચ્છે છે કે પતિ-પત્નીનો સંબંધ ફક્ત રામ અને સીતા જેવો હોવો જોઈએ. એક પત્ની તેના પતિને પોતાની છ ખામીઓ દેખાડવા વિનંતી કરે છે. જે છ ખામીઓ સુધારવાથી તેણી વધુ સારી પત્ની બની શકશે. આ સાંભળીને પતિ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયો અને મૂંઝવણમાં પડી ગયો. તેણે વિચાર્યું કે હું તેને સરળતાથી 6 વસ્તુઓની સૂચિ આપી શકું છું જેમાં તેને સુધારાની જરૂર છે અને ભગવાન જાણે છે કે તેણીએ મને 60 ખામીઓની સૂચિ આપી શકી હોત જેમાં મને સુધારવાની જરૂર પડત.

પરંતુ પતિએ તેમ ન કર્યું અને કહ્યું – ‘મને તેના વિશે વિચારવાનો સમય આપ, હું તને સવારે જવાબ આપીશ.’

પતિ બીજા દિવસે વહેલી સવારે ઓફિસે ગયો અને ફૂલવાળાને બોલાવ્યો અને તેની પત્ની માટે છ ગુલાબની ભેટ મોકલવા કહ્યું, જેની સાથે આ પત્ર જોડાયેલ હતો, ” જેને સુધારવાની જરૂર હોય તેવી હું તારી છ ખામીઓ જાણતો નથી. તું જેવી છે એવી મને તું ગમે છે.”

તે દિવસે સાંજે જ્યારે પતિ ઓફિસેથી પાછો ફર્યો ત્યારે તેણે જોયું કે તેની પત્ની દરવાજા પર ઉભી તેની રાહ જોઈ રહી હતી. તેની આંખો આંસુઓથી ભરાઈ ગઈ હતી, કહેવાની જરૂર નથી કે તેના જીવનની મીઠાશ કંઈક અંશે વધી ગઈ હતી. પતિ પણ ખૂબ જ ખુશ હતો કે તેની પત્નીના આગ્રહ છતાં તેણે તેની છ ખામીઓની યાદી આપી ન હતી.

તેથી જીવનમાં શક્ય તેટલી પ્રશંસા કરવામાં કંજૂસાઈ ન કરો અને ટીકાથી દૂર રહેવામાં જ શાણપણ છે. જીવનની આ આવડત નો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જો યુદ્ધ તમારા પ્રિયજનો સાથે છે, ટો પછી તમારે ગુમાવવું પડશે. જીવનભરનો પરસેવો તેના ખોળામાં સુકાઈ જશે…

હમસફર શું છે, તે વૃદ્ધાવસ્થામાં સમજાશે..!

यत्र नार्यास्तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवता:।

यत्रैतास्तु न पूज्यन्ते सर्वास्तत्रा फला: क्रिया: ॥ मनु. ३-५६

જ્યાં સ્ત્રીઓનું સન્માન થાય છે, ત્યાં દેવતાઓનો વાસ હોય છે. જ્યાં તેનું સન્માન ન થાય ત્યાં પ્રગતિ અને પ્રગતિની તમામ પ્રવૃત્તિઓ નિરર્થક બની જાય છે.

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

Spouse help wife at home. Household family set. Cartoon man change light bulb lamp, repair window and washing machine, hanging mirror on wall. Husband for hour service. Vector flat illustration

સુત્રધાર

સુત્રધાર

બપોરના સમયે એક સસલું જંગલમાં ગુફાની બહાર તેના ટાઈપરાઈટર વડે ઉતાવળમાં કંઈક ટાઈપ કરી રહ્યો હતો, ત્યારે એક શિયાળ ત્યાં આવ્યું અને સસલાને પૂછ્યું…

શિયાળ – તમે શું કરો છો?

સસલું – હું મહાનિબંધ ( thesis) લખી રહ્યો છું.

શિયાળ – ઠીક છે! તમે શેના વિશે લખો છો?

સસલું – વિષય છે – સસલું શિયાળને કેવી રીતે મારીને ખાય છે?

શિયાળ – શું બકવાસ વાત છે!! એક મૂર્ખ પણ કહેશે કે સસલું ક્યારેય શિયાળને મારીને ખાઈ શકતું નથી.

સસલું – ચાલો હું તમને પ્રત્યક્ષ બાતાવી દઉં….

આટલું કહીને સસલું શિયાળ સાથે બોડમાં પ્રવેશે છે અને થોડીવાર પછી તે શિયાળના હાડકાં લઈને પાછું આવે છે.

અને ફરીથી ટાઈપ કરવામાં વ્યસ્ત થઈ જાય છે…

થોડી વાર પછી એક વરુ ત્યાં ફરતું ફરતું આવે છે, તેણે સસલાને પૂછ્યું…

વરુ – તમે આટલું ધ્યાનથી શું ટાઈપ કરી રહ્યા છો….

સસલું – મહાનિબંધ ( thesis) લખી રહ્યો છુ.

વરુ – હા હા હા એલા, મને શેના વિશે કહો?

સસલું – વિષય છે – સસલા વરુને કેવી રીતે ખાય છે …

વરુ – ગુસ્સો કરતાં .. મૂર્ખ આવું ક્યારેય ન થઈ શકે…

સસલું – ઠીક છે!! આવો હું સાબિતી આપું.. અને કહીને તે વરુને પેલા બોડમાં લઈ ગયો…

થોડી વાર પછી સસલું વરુના હાડકા સાથે બહાર આવ્યું.અને પછી ટાઈપ કરવા લાગી ગયો…

તે જ સમયે એક રીંછ ત્યાંથી પસાર થયું, તેણે પૂછ્યું કે આ હાડકાં ક્યાંથી આવી પડ્યાં છે…આશ્ચર્ય વ્યક્ત કર્યું.

સસલાએ કહ્યું કે એક સસલાએ તેમને મારી નાખ્યા…

રીંછ હસી પડ્યું… અને કહ્યું તમે સારા જોક્સ કરો છો.. હવે મને કહો કે તમે શું લખો છો….?

સસલું – મહાનિબંધ ( thesis) લખી રહ્યો છુ… સસલાએ રીંછને કેવી રીતે મારીને ખાધું…..?

રીંછ – તમે શું કહો છો?? આ ક્યારેય ન થઈ શકે!

સસલું – ચાલો તને કરી બતાવું…….

અને સસલું રીંછને બોડમાં લઈ ગયું…..

જ્યાં એક સિંહ બેઠો હતો.

તેથી જ તમારૂ મહાનિબંધ ( thesis)  કેટલું વાહિયાત કે પાયાવિહોણુ છે તેનાથી કોઈ ફરક પડતો નથી.

મહત્વનું તે છે …

તમારો સુત્રધાર કેટલો શક્તિશાળી છે..

शुश्रूषा श्रवणं चैव ग्रहणं धारणां तथा ।
ऊहापोहोऽर्थ विज्ञानं तत्त्वज्ञानं च धीगुणाः ॥

શુશ્રુષા, શ્રવણ, ગ્રહણ, ધારણ, ચિંતન, ઉહાપોહ, અર્થશાસ્ત્ર અને તત્વજ્ઞાન – આ બુદ્ધિના ગુણો છે.

પ્રચલિત વાર્તાઓ

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

यत्कृपा तमहं वन्दे

यत्कृपा तमहं वन्दे

मूकं करोति वाचालं पंगुं लंघयते गिरिम् ।

यत्कृपा तमहं वन्दे परमानन्दमाधवम् ॥

જેની કૃપાથી મૂંગો બોલવા લાગે છે, લંગડા પહાડો ઓળંગે છે, તે પરમ આંનદ સ્વરૂપ માધવને હું વંદન કરું છુ.

એક ગર્ભવતી હરણ જંગલમાં બાળકને જન્મ આપવા જઈ રહી હતી. તે એકાંત સ્થળની શોધમાં ચાલી રહી હતી કે તેણે નદીના કિનારે ઊંચું અને જાડું ઘાસ જોયું. તેણીને બાળકને જન્મ આપવા માટે તે યોગ્ય સ્થાન મળ્યું.

ત્યાં પહોંચતા જ તેને પ્રસૂતિની પીડા થવા લાગી. તે જ સમયે આકાશમાં ઘનઘોર વાદળો વરસાદ માટે આતુર બન્યા હતા અને વીજળીના ચમકારા થવા લાગ્યા હતા. જ્યારે તેણે જમણી તરફ જોયું, ત્યારે એક શિકારી તેના તરફ તીર તાકી રહ્યો હતો. ગભરાઈને, બીજી તરફ ત્યાં એક ભૂખ્યો સિંહ હતો, ત્રાટકવા તૈયાર હતો. આગળ સુકા ઘાસમાં આગ લાગી હતી અને પાછળ ની તરફ જોયું તો નદીમાં ઘણું પાણી હતું.

માદા હરણ શું કરે છે? તે પ્રસૂતિની પીડાથી પરેશાન હતી. હવે શું થશે? શું હરણ બચશે? શું તે તેના બચ્ચાને જન્મ આપી શકશે? શું બચ્ચું બચશે? શું જંગલની આગ થી બધું બળી જશે? શું માદા હરણ શિકારીના તીરથી બચી શકશે? શું માદા હરણ ભૂખ્યા સિંહ માટે ખોરાક બનશે? તે એક તરફ આગ અને પાછળ નદીથી ઘેરાયેલું છે. માદા હરણ શું કરશે?

માદા હરણ પોતાને ઈશ્વર ના શરણે છોડી દઈ, તેના બાળકને જન્મ આપવા લાગી. હૃદયથી મદદ માટે ભગવાનને યાદ કરેલા. ત્યાં અચાનક વીજળી ચમકી, શિકારીની આંખો ચમકી ગઈ અને તીર છુટી ગયું. જ્યારે તેનું તીર હરણની નજીકથી પસાર થયું અને તે સિંહની આંખમાં વાગ્યું, સિંહ ગર્જના કરી અને ભાગી ગયો. ભારે વરસાદ શરૂ થયો અને જંગલની આગ ઓલવાઈ ગઈ.

હરણે એક બચ્ચાને જન્મ આપ્યો. જાણે એક વિશ્વાસને જન્મ આપ્યો.

મદદ તો ભગવાને જીવનમાં દરેકને કરી છે. બસ તેનો આ પ્રેમ કૃતજ્ઞતા પૂર્વક જીવનમાં હંમેશા યાદ રાખશું.

(શ્રી પ્રાણલાલ વ્યાસ ની કાવ્ય રચના )

એને શું કરે જમડા કાળા, જેને રામ તણા છે રખવાળા

ભક્ત પ્રહલાદને જેલ માં પૂર્યા, ઉપર દીધાં જોને તાળા;

આજે ભગતની ભેળે ભગવાન પધાર્યા, એણે પહેરાવી ફૂલડાંની માળા

ટીટોડીનાં વ્હાલે ઈંડા ઉગાર્યા, અને બિલાડીના જોને બાળા;

હવે ઊંડા જળથી ગજને ઉગાર્યો, તે’દિ પ્રભુ પધાર્યા પગપાળા

મીરાંબાઈને ઝેર હળાહળ દીધાં, રાણોજી બન્યા’તા રોષવાળા;

એ ઝેરનાં વ્હાલે અમૃત કીધાં, હે છૂટ્યાં જનમ ઝંઝાળા

“દાસ અમર” કહે તમે રાખજો ભરોસો, મેલીને ચિત્તડાનાં ચાળા;

હે શરણે આવ્યાને મારો વ્હાલો ઉગારશે, હે એ તો દિન દયાળુ દયાવાળા

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

કર્મ ના લેખા જોખા

કર્મ ના લેખા જોખા

कर्मणो ह्यापि बोधव्यं बोधव्यं च विकर्मणः।

अकर्मणश्च बोद्धव्यं गहना कर्मणो गतिः।। ।।4.17।।

કર્મની ગતિ ગુઢ (ઘહન) છે, તેથી વ્યક્તિએ કર્મ, અકર્મ અને વિકર્મના રહસ્યો જાણવું જોઈએ. કર્મ જ માણસને દેવત્વની પ્રાપ્તિ કરાવે છે.

બહેલીયાએ તીર છોડ્યું, લતા અને પર્ણો ને વીંધતું રાજકુમાર સુકર્ણવના મગજમાં લાગ્યું. રાજકુમાર ત્યાં જ મૃત્યાધીન થયો. આખું અંતપુર પોતાના રાજકુમારની યાદમાં રડ્યું. સુકર્ણવનો અર્થી જોઈને આંસુ ન નીકળ્યા હોય એવી કોઈ વ્યક્તિ નહોતી. અગ્નિસંસ્કાર પૂર્ણ થયો. પુત્રનું દુઃખ હવે વેરની જ્વાળાઓમાં ભડકી ગયું અને મહારાજા વેણુવિકર્ણે કેદી બહેલીયાને હાજર થવાનો આદેશ આપ્યો.

બહેલીયાને દરબારમાં લાવવામાં આવ્યો, તે મૃત્યુદંડ માટે વિરોધ કરતો હતો. મહારાજે વ્યથામાં પૂછ્યું – દુષ્ટ બહેલીયા તે રાજકુમારની હત્યા કરી છે, તને મૃત્યુદંડની સજા કેમ ન આપવામાં આવે?

બહેલીયાએ સભા ભવન માં બેઠેલા દરેક તરફ નજર કરી. પછી એક ક્ષણ માટે તેની નજર રાજપુરોહિત પર અટકી ગઈ. તેને કંઈક યાદ આવ્યું. બહેલીયો બોલ્યો, “મહારાજ, આમાં મારો શું વાંક છે? મૃત્યુએ રાજકુમારને મારવાનું નક્કી કર્યું હતું, મને માધ્યમ બનાવ્યું હતું, મારી બુદ્ધિને મૂંઝવી હતી, અને મેં રાજકુમારને કસ્તુરી હરણ સમજીને તીર છોડી દીધું હતું. સજા તમે મને આપવા માંગતા હો તો મૃત્યુને પણ આપો. મૃત્યુ પણ આમાં દોશી છે. જો તમે ઇચ્છો તો રાજપુરોહિતને પૂછો. એવું પણ કહેવાય છે કે સર્જનહારે જે ઉંમર લખી છે તેને કોઈ વધારી કે ઘટાડી શકતું નથી. ઘટનાઓ માત્ર મૃત્યુ ને આધીન છે.”

વિકર્ણનો ગુસ્સો આશ્ચર્યમાં ફેરવાઈ ગયો. તેણે રાજપુરોહિત તરફ જોયું તો લાગ્યું કે તે ખરેખર ચુપચાપ બહેલીયાને ટેકો આપી રહ્યો હતો. જીવનમાં મૃત્યુ જ નાં હોત તો રાજ કુમાર જીવિત હોત.

તેમણે મૃત્યુને બોલાવ્યો, મૃત્યુ હાજર હતું. મહારાજે તેમને પૂછ્યું- “તેં રાજકુમાર માટે મૃત્યુ નું વિધાન કેમ રચ્યું?”

“તેનો સમય (કાળ) આવી ગયો હતો! મૃત્યુ બોલ્યું.”

પછી કાળને બોલાવવામાં આવ્યો.

કાળે કહ્યું, “મહારાજ, હું શું કરી શકું. રાજકુમારના કાર્યો દોષિત હતા. તેના કર્મોના ફળથી કોઈ બચી શકતું નથી. રાજકુમાર તેમાં અપવાદ કેવી રીતે હોઈ શકે?”

કર્મ ને બોલાવવામાં આવ્યું.

તેણે પ્રગટ થઈને કહ્યું – “આર્ય શ્રેષ્ઠ! હું સારો છુ કે ખરાબ, હું તો જડ છું. હું આત્મ-ચેતનાથી પ્રેરિત છું, તેની ઇચ્છા મારું અસ્તિત્વ છે. તમારે રાજકુમારની આત્માને બોલાવવી જોઈએ અને પૂછવું જોઈએ કે તેણે મને શા માટે કાર્યાન્વિત કર્યો..”

અને છેવટે રાજકુમારના આત્માને બોલાવવામાં આવ્યો. દંડ નાયકે પ્રશ્ન પૂછ્યો – “ભંતે! તમે કર્તાના પદ પર હતા, શું તે સાચું છે કે તમે એવું કોઈ કૃત્ય કર્યું છે, જેના પરિણામે તમારે મૃત્યુના આધીન થવું પડ્યું છે?”

શરીરના બંધનમાંથી મુક્ત, આકાશમાં સ્થિર, રાજકુમારનો આત્મા થોડો હસ્યો. પછી ગંભીર થઈને બોલ્યા – “રાજન ! મારા આગલા જન્મમાં મેં માંસ ખાવાની ઈચ્છાથી આ જગ્યાએ એક હરણને મારી નાખ્યો હતો. મરતી વખતે હરણમાં વેરની ભાવના હતી. એ જ ભાવથી બહેલીયો ભ્રમિત થયો. તેથી જ બહેલીયાનો કોઈ દોષ નથી, ન તો કાળે મને માર્યો છે. માણસની કર્મ જ તેને મારી નાખે છે અને બાળી નાખે છે. તેથી તમે મારી ચિંતા છોડી દો, કર્મની ગતિ ખૂબ ઘહન છે. તમારા કાર્યોની ગણતરી કરો. ભાવિ જીવનની પ્રગતિ અને મુક્તિ તે, બધા કર્મની ગતિ પર આધારિત છે. તેથી તમે પણ તમારા કર્મો વિષે વિચારો.

દુઃખ અને સુખ એ વ્યક્તિના પોતાના કર્મોનું પરિણામ છે. આત્મા ગર્ભમાં પ્રવેશતાની સાથે જ પોતાના પૂર્વજન્મના ફળ ભોગવવા લાગે છે.

આમ કહી આત્મા કર્મ ની ગતિ તરફ વહન થયો.

शुभाशुभफलं प्रेत्य लभते भूतसाक्षिकम्।

अतिरिच्येत यो यत्र तत्कर्ता लभते फलम्।। शान्ति०35/40

મનુષ્યના સારા-ખરાબ કર્મના સાક્ષી પંચમહાભૂતો છે, આ કર્મોનું ફળ મૃત્યુ પછી મળે છે, સારા-ખરાબ કર્મમાં કર્મ વધુ હોવાથી તેનું ફળ પ્રથમ મળે છે.

બહેલીયા = તેઓ શિકારીઓ અને પક્ષી પકડનારાઓનો આદિવાસી સમુદાય છે, અને તેમનું નામ સંસ્કૃત વિદ્યાક પરથી ઉતરી આવ્યું છે, જેનો અર્થ થાય છે બાંધવું. તેઓ મુખ્યત્વે પક્ષીઓને પકડવા, મધમાખીઓમાંથી મધ કાઢવા અને હવા ભરવાનું યંત્ર બનાવવા માટે મોરના પીંછા નો ઉપયોગ કરે છે.

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫

• 

દ્રષ્ટિકોણ

દ્રષ્ટિકોણ

એક ગામમાં એક ખેડૂત રહેતો હતો. તે દરરોજ સવારે ઝરણામાંથી ચોખ્ખું પાણી લાવવા માટે બે મોટા ઘડા લઈને જતો, જેને તે લાકડીઓમાં બાંધીને બંને બાજુ ખભા પર લટકાવતો. એક વાસણ ક્યાંકથી જરાક તૂટી ગયું હતું, અને બીજું સંપૂર્ણ હતું. આ રીતે દરરોજ ઘરે પહોચતાં ખેડૂત પાસે માત્ર દોઢ ઘડા પાણી બચતું. એક અખો અને બીજો અડધો.

જમણા ઘડાને એ વાતનો ગર્વ હતો કે તે બધુ જ પાણી ઘરે લાવે છે અને તેમાં કોઈ ખોટ નથી. બીજી તરફ, તૂટેલા માટલામાં અડધું જ પાણી ઘર સુધી પહોંચતું હોવાથી તેને શરમ આવતી હતી અને ખેડૂતોની મહેનત વ્યર્થ જતી હતી. તૂટેલો ઘડો આ બધું વિચારીને ખૂબ અસ્વસ્થ થવા લાગ્યો અને એક દિવસ તેનાથી રહેવાયું નહીં. તેણે ખેડૂતને કહ્યું, ‘હું મારી જાત પર ખુબ શરમ અનુભવું છું અને તમારી માફી માંગવા માંગુ છું.’

ખેડૂતે પૂછ્યું, ‘કેમ? તને શેની શરમ આવે છે?’ તૂટેલા ઘડાએ કહ્યું, ‘કદાચ તમને ખબર નથી, પણ હું એક જગ્યાએથી તૂટી ગયો છું, અને છેલ્લા બે વર્ષથી મારે ઘરે જે પાણી લાવવું જોઈતું હતું તેમાંથી અડધું જ હું લાવી શક્યો છું. આ મારામાં મોટી ઉણપ છે અને તેના કારણે તમારી મહેનત વ્યર્થ થઈ ગઈ છે.

ઘડાની વાત સાંભળીને ખેડૂત થોડો દુઃખી થયો અને બોલ્યો, ‘કાંઈ વાંધો નહીં, હું ઈચ્છું છું કે તમે આજે પાછા ફરતી વખતે રસ્તામાં પડતાં સુંદર ફૂલો જુઓ. ઘડાએ પણ એવું જ કર્યું. રસ્તામાં તે સુંદર ફૂલોને જોતો રહ્યો. આમ કરવાથી તેની ઉદાસી દૂર થઈ ગઈ, પરંતુ તે ઘરે પહોંચ્યો ત્યાં સુધીમાં તેની અંદરથી અડધું પાણી વહી ગયું હતું. નિરાશ થઈને તેણે ખેડૂતની માફી માંગવાનું શરૂ કર્યું.

ખેડૂતે કહ્યું, ‘કદાચ તારું ધ્યાન ન ગયું હોય. તે જોયું બધા ફૂલો તારી બાજુ માં જ ખીલેલા હતા. જે બાજુએ તુ હતો. વાસણની જમણી બાજુએ એક પણ ફૂલ ન હતું. તે એટલા માટે કે હું હંમેશા જાણતો હતો કે તમારામાં શું અભાવ છે, અને મેં તેનો લાભ લીધો. રસ્તા પર જતા જતા તારા તરફ મેં રંગબેરંગી ફૂલોના બીજ વાવ્યા હતા. તું તેમને દરરોજ ધીમે ધીમે સિંચન કરતો રહ્યો અને આખા રસ્તાને સુંદર બનાવી દીધો. આજે તારા કારણે જ હું આ ફૂલો ભગવાનને અર્પણ કરી શકું છું અને મારા ઘરને સુંદર બનાવી શકું છું. તુ વિચારજે, તુ જેવો છે તેવો ન હોત ટો ભલા હું આ બધું કરી સક્યો હોત?

ઘડા એ કહ્યું મારી અંદરની ખોટ માંથી તમે સૃજન કર્યું. અને મારી માનસિક અવદશા ને પ્રગમનશીલ બનાવી. હવે હું મારા ચાલવાનો દ્રષ્ટિકોણ બદલાવીસ.

વલણ એ એક નાની વસ્તુ છે જે મોટો ફરક પાડે છે.

આપણી પ્રચલિત વાર્તાઓ

હર્ષદ અશોડીયા ક.

૮૩૬૯૧૨૩૯૩૫