एक विधवा जो मालवा की रानी बनी। हमारे देश की रक्षा की और व्यक्तिगत रूप से युद्ध में सेनाओं का नेतृत्व किया। कभी किसी को नहीं लूटा। मालवा को एक समृद्ध राज्य के रूप में विकसित किया। मुगलों द्वारा नष्ट किए गए मंदिरों का पुनर्निर्माण। तीर्थों में धर्मशालाओं का निर्माण किया।
अफगानों, नवाबों और अंग्रेजों के शासन वाले क्षेत्रों को छोड़कर, उसने हर जगह मंदिर बनवाए। उसके बिना, लगभग सभी तीर्थ खंडहर हो चुके होते और कोई भी खड़ा मंदिर नहीं होता। लोगों के कल्याण के लिए कई टैंकों का निर्माण किया।
अहिल्याबाई जिन्होंने पूरे भारत में मंदिरों, अनाथालयों, आवासों और सिंचाई टैंकों का निर्माण किया, उन्होंने एक मामूली निजी जीवन व्यतीत किया। वह महेश्वर के इस छोटे से आवास में रहती थी। अपने लिए कभी कुछ नहीं बनाया। संत रानी फर्श पर सोती थीं। उसके होंठ हमेशा “शिव” कहते थे।
अहिल्याबाई ने कभी मृत्युदंड जारी नहीं किया। बंदियों से व्यक्तिगत शपथ ली और उन्हें रिहा कर दिया। बहुतों ने ईमानदार जीवन अपनाया। उसने 7/12 योजना की शुरुआत की। किसान समृद्ध हुए। सीमा शुल्क से परे कोई व्यापारी कर नहीं। उसकी प्रजा धन प्रदर्शित करने से नहीं डरती थी। उसने काशी विश्वनाथ का पुनर्निर्माण किया!
अहिल्याबाई ने विरासत में मिली संपत्ति से मंदिरों का निर्माण कराया न कि राज्य के कोष से। उसने व्यापारियों और कारीगरों को पूंजी प्रदान करने के लिए राज्य के धन का इस्तेमाल किया। उनका मानना था कि उनकी प्रजा द्वारा अर्जित धन पर उनका कोई अधिकार नहीं था।
उनकी बदौलत इंदौर 18वीं सदी में दुनिया के सबसे समृद्ध शहरों में से एक बन गया।
भारत माता की वह बहादुर बेटी, जो हमारे इतिहास की किताबों में कभी नहीं मिली…
*👉🏿अपूर्व सुनो मधुर व्यवहार मौत का रास्ता बदल सकता है 🏵️ 🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅 एक राजा था । उसने एक सपना देखा । सपने में उससे एक परोपकारी साधु कह रहा था कि , बेटा ! कल रात को तुम्हें एक विषैला सांप काटेगा और उसके काटने से तुम्हारी मृत्यु हो जाएगी । वह सर्प अमुक पेड़ की जड़ में रहता है । वह तुमसे पूर्व जन्म की शत्रुता का बदला लेना चाहता है । सुबह हुई । राजा सोकर उठा । और सपने की बात अपनी आत्मरक्षा के लिए क्या उपाय करना चाहिए ? इसे लेकर विचार करने लगा । सोचते – सोचते राजा इस निर्णय पर पहुंचा कि *मधुर व्यवहार से बढ़कर शत्रु को जीतने वाला और कोई हथियार इस पृथ्वी पर नही है ।* उसने सर्प के साथ मधुर व्यवहार करके उसका मन बदल देने का निश्चय किया । शाम होते ही राजा ने उस पेड़ की जड़ से लेकर अपनी शय्या तक फूलों का बिछौना बिछवा दिया , सुगन्धित जलों का छिड़काव करवाया , मीठे दूध के कटोरे जगह जगह रखवा दिये और सेवकों से कह दिया कि रात को जब सर्प निकले तो कोई उसे किसी प्रकार कष्ट पहुंचाने की कोशिश न करें । रात को सांप अपनी बांबी में से बाहर निकला और राजा के महल की तरफ चल दिया । वह जैसे आगे बढ़ता गया , अपने लिए की गई स्वागत व्यवस्था को देख देखकर आनन्दित होता गया । कोमल बिछौने पर लेटता हुआ मनभावनी सुगन्ध का रसास्वादन करता हुआ , जगह – जगह पर मीठा दूध पीता हुआ आगे बढ़ता था । इस तरह क्रोध के स्थान पर सन्तोष और प्रसन्नता के भाव उसमें बढ़ने लगे । जैसे – जैसे वह आगे चलता गया , वैसे ही वैसे उसका क्रोध कम होता गया । राजमहल में जब वह प्रवेश करने लगा तो देखा कि प्रहरी और द्वारपाल सशस्त्र खड़े हैं , परन्तु उसे जरा भी हानि पहुंचाने की चेष्टा नही करते । यह असाधारण सी लगने वाले दृश्य देखकर सांप के मन में स्नेह उमड़ आया । सद्व्यवहार , नम्रता , मधुरता के जादू ने उसे मंत्रमुग्ध कर लिया था । कहां वह राजा को काटने चला था , परन्तु अब उसके लिए अपना कार्य असंभव हो गया । हानि पहुंचाने के लिए आने वाले शत्रु के साथ जिसका ऐसा मधुर व्यवहार है , उस धर्मात्मा राजा को काटूं तो किस प्रकार काटूं ? यह प्रश्न के चलते वह दुविधा में पड़ गया । राजा के पलंग तक जाने तक सांप का निश्चय पूरी तरह से बदल गया । उधर समय से कुछ देर बाद सांप राजा के शयन कक्ष में पहुंचा । सांप ने राजा से कहा , राजन ! मैं तुम्हें काटकर अपने पूर्व जन्म का बदला चुकाने आया था , परन्तु तुम्हारे सौजन्य और सद्व्यवहार ने मुझे परास्त कर दिया । अब मैं तुम्हारा शत्रु नही मित्र हूं । मित्रता के उपहार स्वरूप अपनी बहुमूल्य मणि मैं तुम्हें दे रहा हूं । लो इसे अपने पास रखो । इतना कहकर और मणि राजा के सामने रखकर सांप चला गया ।
सारांश:- यह महज कहानी नही जीवन की सच्चाई है । अच्छा व्यवहार कठिन से कठिन कार्यो को सरल बनाने का माद्दा रखता है । यदि व्यक्ति व्यवहार कुशल है तो वो सब कुछ पा सकता है जो पाने की वो हार्दिक इच्छा रखता है । इसलिए दोस्तो चाहे दोस्त हो चाहे दुश्मन, अपने हो या पराये सब के साथ प्रैमपूर्वक और सरल व्यवहार करिए और अपने आप को अच्छा साबित कीजिए।।
एक आदमी ने बंबई के एक मामूली रेस्टोरेंट में भरपेट खाना खाया और जब वेटर ने बिल पेश किया तो वह सीधे मैनेजर के पास गया और ईमानदारी से स्वीकार किया कि उसके पास पैसे नहीं हैं। उसने कहा कि उसने पिछले दो दिनों से कुछ नहीं खाया था और बहुत भूखा था इसलिए उसे ऐसा करने के लिए मजबूर होना पड़ा।
प्रबंधक ने उसकी कहानी को धैर्यपूर्वक सुना क्योंकि उस व्यक्ति ने वादा किया था कि जिस दिन उसे नौकरी मिलेगी सबसे पहले वह बिल का निपटान करेगा। प्रबंधक मुस्कुराया और उसे शुभकामनाएं देने के लिए जाने के लिए कहा। नाटक देख खड़ा हुआ वेटर भौचक्का रह गया। उसने मैनेजर से सवाल किया “साब ने उसे जाने क्यों दिया”। प्रबंधक ने उत्तर दिया, “जाओ और अपना काम करो”।
कुछ महीने बाद वही आदमी रेस्तराँ में आया और वेटर को घोर निराशा में अपना बकाया बिल चुका दिया। उस व्यक्ति ने प्रबंधक को धन्यवाद दिया और कहा कि उसे अभिनय का प्रस्ताव मिला है। मैनेजर ने खुश होकर उसे एक कप चाय की पेशकश की और दोनों के बीच दोस्ती हो गई। अभिनेता जल्द ही एक जाना माना चेहरा बन गया और उसने एक समय में कई फिल्में कीं।
बाद में उनके पास एक बंगला और एक चौफर चालित कार थी। समय बदल गया था लेकिन हर बार जब वह उस क्षेत्र से गुजरता था तो वह उस प्रबंधक के साथ एक कप चाय के लिए रेस्तरां में जाने का एक बिंदु बना लेता था, जिसने वर्षों पहले अविश्वसनीय सहानुभूति दिखाई थी।
विश्वास कभी-कभी चमत्कार करता है। अगर मैनेजर ने उस दिन भूखे आदमी को पीटा और अपमानित किया होता तो शायद इंडस्ट्री को ओम प्रकाश नाम का प्रतिभाशाली और नैसर्गिक अभिनेता नहीं मिलता।
दिग्गज अभिनेता को उनकी जयंती पर नमन (19 दिसंबर 1919 – 21 फरवरी 1998) #जुटाया हुआ
ઉનાળો આવ્યો છે. ધોમ તડકો ધખે છે. આભમાંથી જાણે અગ્નિ વરસે છે. ઊની ઊની લૂ વાય છે. પારેવાં ફફડે છે. ચૈત્ર મહિનો ગયો. વૈશાખ ગયો. જેઠ આવ્યો. નદી-સરોવરનાં પાણી સુકાણાં, ઝાડવાંનાં પાન સુકાણાં માણસોનાં શરીસ સુકાણાં, પશુ-પંખી પોકાર કરવા લાગ્યાં.
રાજા દેપાળદે ભગવાનના ભક્ત છે રાતે ઉજાગરા કરે છે પ્રભુને અરજ કરે છે ‘હે દયાળુ! મે’ વરસાવ! મારાં પશુ પંખી અને માનવી ભૂખ્યાં-તરસ્યાં મરે છે.’
પ્રભુએ જાણે રાજાજીની અરજ સાંભળી.
અષાઢ મહિનો બેઠો ને મેહુલા વરસવા લાગ્યા. ધરતી તરબોળ થઈ. ડુંગરા ઉપર ઘાસ ઊગ્યાં.
દેપાળદે ઘોડે ચડ્યા. રાજ્યમાં ફરવા નીકળ્યા. જોઉં તો ખરો મારી વસ્તી સુખી છે કે દુખી? જોઉં તો ખરો ખેડૂત ખેતર ખેડે છે કે નહિ ? દાણા વાવે છે કે નહિ ? તમામનાં ઘરમાં પૂરા બળદ ને પૂરા દાણા છે કે નહિ?
ઘોડે ચડીને રાજા ચાલ્યા જાય. ખેતરે ખેતરે જોતા જાય. મોરલા ટૌકે છે પશુડાં ચરે છે નદીઓ ખળખળ વહે છે અને ખેડૂતો ગાતા ગાતા દાણા વાવે છે.
સહુને સાંતીડે બબ્બે બળદો, બળદો પણ કેવા! ધીંગા અને ધફડિયા.
પણ એક ઠેકાણે રાજાજીએ ઘોડો રોક્યો. જોઈ જોઈને એનું દિલ દુભાયું. કળીએ કળીએ એનો જીવ કપાયો. એક માણસ હળ હાંકે છે પણ હળને બેય બાજુ બળદ નથી જોતર્યા એક બાજુ જોતરેલ છે બળદ ને બીજી બાજુ જોતરેલ છે એક બાયડી.
માણસ હળ હાંકતો જાય છે બળદનેય લાકડી મારતો જાય છે બાયડીનેય લાકડી મારતો જાય છે.
બાયડીના બરડામાં લાકડીઓના સોળ ઊઠી આવ્યા છે.
બાઈ તો બિચારી રોતી રોતી હળ ખેંચે છે. ઊભી રહે તો માર ખાય છે.
રાજા દેપાળદે એની પાસે ગયા. જઈને કહ્યું ‘અરે ભાઈ! હળ તો ઊભું રાખ !’ ‘ઊભું તો નહિ જ રાખું. મારે વાવણી મોડી થાય તો? તો ઊગે શું તારું કપાળ?
વાવણી ને ઘી-તાવણી ! મડું ઢાંકીનેય વાવણી કરવી પડે ઠાકોર !’
એટલું બોલીને ખેડૂતે હળ હાંક્યે રાખ્યું. એક લાકડી બળદને મારી અને એક લાકડી બાઈને મારી.
રાજાજી હળની સાથે સાથે ચાલ્યા. ખેડૂતને ફરી વીનવ્યો ‘અરેરે ભાઈ ! આવો નિર્દય?
કારણ તો કહે !’ ‘મારો એક ઢાંઢો મરી ગયો છે. હું તો છું ગરીબ ચારણ. ઢાંઢો લેવા પૈસા ન મળે.
વાવણી ટાણે કોઈ માગ્યો ન આપે, વાવું નહિ તો આખું વરસ ખાઉં શું? બાયડી-છોકરાંને ખવરાવું શું? એટલા માટે આને જોડી છે !’
‘સાચી વાત ! ભાઈ સાચેસાચી વાત ! લે હું તને બળદ લાવી આપું પણ બાયડીને તું છોડી નાખ. મારાથી એ નથી જોવાતું.’ પે’લાં બળદ મગાવી આપ પછી હું એને છોડીશ, તે પહેલા નહિ છોડું. હળને ઊભું તો નહિ જ રાખું. આ તો વાવણી છે ખબર છે ?’
રાજાએ નોકર દોડાવ્યો ‘જા ભાઈ સામાં ખેતરોમાં. મોં-માગ્યાં મૂલ દેજે. બળદ લઈને ઘડીકમાં આવજે.’ તોય ખેડૂત તો હળ હાંકી જ રહ્યો છે. બાઈ હળ ખેંચી શકતી નથી. એની આંખોમાંથી આંસુ ઝરે છે. રાજા બોલ્યા ‘લે ભાઈ હવે તો છોડ. આટલી વાર તો ઊભો રહે.’ ખેડૂત બોલ્યો ‘આજ તો ઊભા કેમ રહેવાય ? વાવણીનો દિવસ. ઘડીકના ખોટીપામાં આખા વરસના દાણા ઓછાં થઈ જાય !’
રાજાજી દુભાઈ ગયા ‘તું પુરુષ થઈને આટલો બધો નિર્દય?
તું તો માનવી કે રાક્ષસ?’ ખેડૂતની જીભ તો કુહાડા જેવી ! તેમાંય પાછો ચારણ ખેડૂત ! બોલે ત્યારે તો જાણે લુહારની કોઢનાં ફૂલડાં ઝરે ! એવું જ બોલ્યો ‘તું બહુ દયાળુ હો તો ચાલ જૂતી જા ને ! તને જોડું ને બાયડીને છોડું. ઠાલો ખોટી દયા ખાવા શા સારું આવ્યો છો ?’ ‘બરાબર ! બરાબર !’ કહીને રાજા દેપાળદે ઘોડા પરથી ઊતર્યા.
અને હળ ખેંચવા તૈયાર થઈ ગયા. કહ્યું ‘લે છોડ એ બાઈને અને જોડી દે મને.’ બાઈ છૂટી એને બદલે રાજાજી જુતાણા. માણસો જોઈ રહ્યાં. ચારણ તો અણસમજુ હતો. રાજાને બળદ બનાવીને એ તો હળ હાંકવા લાગ્યો. મારતો મારતો હાંક્યે જાય છે. ખેતરને એક છેડેથી બીજે છેડે રાજાએ હળ ખેંચ્યું. એક ઊથલ પૂરો થયો ત્યાં તો બળદ લઈને નોકર આવી પહોંચ્યો. રાજા છૂટા થયા. ચારણને બળદ આપ્યો.
ચારણીની આંખમાંથી તો દડ દડ હેતનાં આંસુડાં દડ્યાં. એ તો રાજાનાં વારણાં લેવા લાગી ‘ખમ્મા મારા વીરા! ખમ્મા મારા બાપ! કરોડ દિવાળી તારાં રાજપાટ તપજો!’
દેપાળદે રાજા ભારે હૈયે ચાલ્યા ગયા. ચોમાસું પૂરું થયું. દિવાળી ઢૂંકડી આવી. ખેતરમાં ઊંચા ઊંચા છોડવા ઊગ્યા છે. ઊંટ ઓરાઈ જાય તેટલા બધા ઊંચા! દરેક છોડની ઉપર અક્કેક ડૂંડું પણ કેવડું મોટું? વેંત વેંત જેવડું! ડૂંડામાં ભરચક દાણા! ધોળી ધોળી જુવાર અને લીલા લીલા બાજરા. જોઈ જોઈને ચારણ આનંદ પામ્યો. પણ આખા ખેતરની અંદર એક ઠેકાણે આમ કેમ? ખેતરને એક છેડેથી બીજા છેડા સુધીની હાર્યમાં એકેય છોડને ડૂંડાં નીંઘલેલાં જ ન મળે ! એટલે કે એક પણ ડૂંડામાં દાણા જ ન મળે આ શું કૌતુક ! ચારણને સાંભર્યું ‘હા હા ! તે દી હું વાવણી કરતો હતો ને ઓલ્યો દોઢડાહ્યો રાજા આવ્યો હતો. એ મારી બાયડીને બદલે હળે જૂત્યો’તો. આ તો એણે હળ ખેંચેલું તે જ જગ્યા. કોણ જાણે કેવોય પાપિયો રાજા! એનાં પગલાં પડ્યાં એટલી ભોમાં મારે કાંઈ ન પાક્યું. વાવેલા દાણાય ફોગટ ગયા!’ ખિજાઈને ચારણ ઘેર ગયો જઈને બાયડીને વાત કરી ‘જા જઈને જોઈ આવ ખેતરમાં. એ પાપિયાના પગ પડ્યા તેટલી ભોંયમાં મારું અનાજેય ન ઊગ્યું.’
બાઈ કહે ‘અરે ચારણ! હોય નહિ. એ તો હતા રામરાજા. સાચે જ તું જોતાં ભૂલ્યો. ત્યારે તું જઈને જોઈ આવ. ફરી મળે તો હું એને ટીપી જ નાખું. એણે મારા દાણા ખોવરાવ્યા. કેવા મેલા પેટનો માનવી !’ દોડતી દોડતી ચારણી ખેતરે ગઈ. પેટમાં તો થડક થડક થાય છે,
સૂરજ સામે હાથ જોડે છે સ્તુતિ કરે છે ‘હે સૂરજ તમે તપો છો તમારાં સત તપે છે તોય સતિયાનાં સત શીદ ખોટાં થાય છે? મારા રાજાના સતની રક્ષા કરજો બાપ!’ જુએ ત્યાં તો સાચોસાચ એક ઊથલ જેટલા છોડવાનાં ડૂંડા નીંઘલ્યાં જ નહોતાં ને બીજા બધા છોડવા તો ડૂંડે ભાંગી પડે છે ! આ શું કૌતુક ! પણ એ ગાંડા ચારણની ચારણી તો ચતુર સુજાણ હતી. ચારણી હળવે હળવે એ હાર્યના એક છોડવા પાસે ગઈ. હળવે હળવે છોડવો નમાવ્યો હળવેક ડૂંડું હાથમાં લીધું. હળવે હાથે ડૂંડા પરથી લીલું પડ ખસેડ્યું. આહાહાહા! આ શું? દાણા નહિ પણ સાચાં મોતીડાં ! ડૂંડે ડૂંડે
મોતીડાં ચકચકતાં રૂપાળાં રાતા પીળાં અને આસમાની મોતીડાં. મોતી ! મોતી! મોતી! રાજાજીને પગલે પગલે મોતી નીપજ્યાં! ચારણીએ દોટ દીધી ઘેર પહોંચી. ચારણનો હાથ ઝાલ્યો ‘અરે મૂરખા ચાલ તો મારી સાથે ! તને દેખાડું કે રાજા પાપી કે ધર્મી હતો.’
[હે દેપાળદે રાજા ! જો મેં પહેલેથી જ એમ જાણ્યું હોત કે તું શંકરનો અવતાર છે જો મને પહેલેથી જ ખબર પડી હોત કે તારે પગલે પગલે તો નવલખાં મોતી નીપજે છે તો તો હું તને તે દિવસ હળમાંથી છોડત શા માટે ? આખો દિવસ તારી પાસે જ હળ ખેંચાવત ને! – આખો દિવસ વાવ્યા કરત તો મારું આખું ખેતર મોતી મોતી થઈ પડત]
રાજાજી તો કાંઈ સમજ્યા નહિ. ‘અરે ભાઈ ! તું આ શું બોલે છે?’
ચારણે બધી વાત કરી. રાજાજી હસી પડ્યા ‘અરે ભાઈ! મોતી કાંઈ મારે પુણ્યે નથી ઊગ્યાં. એ તો તારી સ્ત્રીને પુણ્યે ઊગ્યાં છે એને તેં સંતાપી હતી એમાંથી એ છૂટી. એનો જીવ રાજી થયો એણે તને આશિષ આપી તેથી આ મોતી પાક્યાં.’ ચારણ ચાલવા માંડ્યો.
uરાજાજીએ તેને ઊભો રાખ્યો ‘ભાઈ ! આ મોતી તારાં છે. તારા ખેતરમાં પાક્યાં છે. તું જ લઈ જા !’ ‘બાપા ! તમારા પુણ્યનાં મોતી ! તમે જ રાખો.’ ‘ના ભાઈ ! તારી સ્ત્રીનાં પુણ્યનાં મોતી એને પહેરાવજે. લે હું સતીની પ્રસાદી લઈ લઉં છું.’ રાજાજીએ એ ઢગલીમાંથી એક મોતી લીધું. લઈને માથા પર ચડાવ્યું. પછી પરોવીને ડોકમાં પહેર્યું. ચારણ મોતી લઈને ચાલ્યો ગયો ઘેર જઈને ચારણીના પગમાં પડ્યો…
Free Hindi eBooks 